Türkiyədə prezident seçkisində Rəcəb Tayyib Ərdoğan qalib gəldi, bundan sonra rəsmi Ankaranın xarici siyasət kursunun necə olacağı, onun beynəlxalq münasibətlər sistemindəki təsir effektlərinin perspektivi diqqət mərkəzindədir.
Ərdoğan Türkiyəyə miras qalan təhlükəsizlik problemləri ilə mübarizədə köklü dəyişikliklərə çalışacaq, ilk növbədə Ankaranın strateji prioritetlərini nəhəngləşdirmək üçün Afrika, Yaxın Şərq, Cənubi Qafqaz, Mərkəzi Asiya üzrə iti addımlara, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin vasitəçisi qalmağa ehtiyac duyacaq, əldə edə biləcəyi qazancları özünə rəqib olanlarla danışıqlar predmetində üstün mövqe stilinə uyğunlaşdıracaq.
Dividendlərin danışıqlarda nəticə əsaslı paya sahiblənməsi üçün Türkiyə PKK-ya qarşı mübarizənin şiddətini artırmalıdır, ona görə ki, Ankaranın qarşısında siyasi sabitlik dövrünün davamlı olmasını təmin etmək dayanır.
PKK-nın maksimal şəkildə zərərsizləşdirilməsi Türkiyənin regional və beynəlxalq əzələlərini həddindən artıq şişirdib onu qlobal gücə çevirə bilər, ancaq Ankaranın terrorçularla mübarizədə yaxın perspektivdə nəticə əldə edə biləcəyi çətindir.
Buna rəğmən, Ərdoğan dünyanın diqqətini çəkən və beynəlxalq mübarizə kimi tövsif edilən seçkidən qalibiyyətlə çıxdıqdan sonra Türkiyənin təhlükəsizlik komandası daha sərt oynaya və PKK-ya qarşı sancılacaq oxların sayını çoxalda bilər. Suriya və İraqdan başqa, PKK-çıların məskən saldıqları başqa dövlətlərdə də onlara qarşı əməliyyatlara ehtiyac yaranır.
Lakin Türkiyəyə rəqib ölkələr də yerində saymırlar, onlar “dişə diş” hesabı ilə Türkiyəyə qarşı həmlə siyasətində PKK-ya can verməyə çalışmaqda maraqlıdırlar, hərçənd ki, burada münasibətlərin ruhunda fərqli xüsusiyyətlər də var.
Bir tərəfdən, Türkiyənin yüksək oyunçuluq qabiliyyətinə görə onun statusundan yararlanmaq, digər yandan isə Ankaranın mübarizə meydanında monopoliya yaratmasına qarşı olmaq üçün PKK amilindən istifadə etmək durur – Türkiyənin strateji komandasının mübarizəni böyük güclər arasında tarazlığı davam etdirmək xətti fonunda quracağı gözlənilir.
Türkiyə geosiyasi paketinə yeni məhsullar əlavə etmək istəyirsə, daxildə də iqtisadi durumu düzəltməli və suriyalı qaçqınların yaxın bir ildə geri dönüşündə rəqəmləri əhəmiyyətli şəkildə yüksəltməyi bacarmalıdır.
Ədalət və İnkişaf Partiyası iqtidarı həmçinin bahalaşmanın qarşısını ala biləcək, inflyasiyanı azaldacaq, lirənin məzənnəsini sabit saxlaya biləcək güclü iqtisadiyyat komandası formalaşdırmalı və xarici kapitalın ölkəyə axını barədə yeni qərarlar verməlidir.
Yəni Türkiyə iqtisadiyyatına həm yerli, həm də xarici investorların inamını bərpa etmək üçün güclü iqtisadi meyarlar müəyyən edilməlidir və mühüm struktur islahatları həyata keçirmək lazımdır.
Türkiyə 2000-ci illərin ilk onilliyindəki iqtisadi yüksəliş dövrünə qayıtsa, bu, Ankaranın xarici siyasət zonasında böyük əməliyyatlara stimul olacaq və o, qarşısıalınmaz bir sıra mühüm fəaliyyət sferası yaradacaq.
Ankara təhlükəsizlik narahatlıqlarının iqtisadiyyatdan və hərbi-siyasi hədələrdən qaynaqlanan tərəflərini zədələmək üçün beynəlxalq güclərlə bacarıqlı danışıqlar masası yaratmaq istəyəcək.
Türkiyə beynəlxalq məsələlərdə qlobal güclərə qarşı əzəmətli muxtariyyətə malik olması ideyasını vurğulamaq üçün yeni əməkdaşlıq formatlarına da müraciət edə bilər. Bu, daha çox Türk Dövlətləri Təşkilatının fəaliyyətində, Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin inkişafında, İsraillə normallaşan, Rusiya ilə mövcud münasibətlərin axarında üzə çıxmaq ehtimalına malikdir. Türkiyənin yenidən şəkillənən beynəlxalq münasibətlər sistemində ağırlığını artıran Çinlə əməkdaşlıqda da praqmatik ideyaları dövriyyədə saxlayacağı gözlənilir.
Hər halda, Türkiyənin iqtidar kabinetinin formalaşdırılmasını gözləmək lazımdır, arada olan qısa intervalda isə Ankaranın maraqlarını sarsıda biləcək təhdidlərin zühur etməsi gözlənilən deyil.
Aqşin Kərimov
